ខេត្តនៅភាគខាងលិចនៃប្រទេសកម្ពុជា មានប្រវត្តិល្បីនៃអ្នកតាឃ្លាំងមឿង ដែលសុខចិត្តបូជាជីវិតដើម្បី «ទៅកេណ្ឌទ័ពខ្មោច» មកជួយច្បាំងកម្ចាត់ទ័ពសៀមឈ្លានពាន។ ខេត្តពោធិ៍សាត់មានស្ទឹងដ៏ធំជាប្រភពទឹក ដ៏សំខាន់ដល់កសិកម្ម នឹងតំបន់ភ្នំ ព្រៃឈើភាគខាងលិច ហើយជាប់បឹងទន្លេសាបនៅភាគខាងកើត។ ថ្មកែវជាប្រភេទថ្មមានពណ៌បៃតង ដំណាំហូបផ្លែ សក្ដានុពលវារីអគ្គីសនី និងផលនេសាទ គឺជាធនធានសំខាន់ នៃខេត្តនេះ។ ប្រវត្តិនៃខេត្តតាមការតំណាលតៗគ្នា ថា មានដើមពោធិ៍មួយដើមរសាត់ច្រាសទឹកដ៏ប្លែកអស្ចារ្យ ឃើញដូច្នេះអ្នកស្រុកក៏នាំគ្នាយកខ្សែពួរទៅទាក់ចងតែមិនជាប់ ហើយបន្តរសាត់ដល់កន្លែងមួយត្រង់ខាងមុខទីតាំងមួយឈ្មោះថាព្រះខ័នទើបព្រះសង្ឃ និងអ្នកស្រុក បានរៀបចំគ្រឿងពលីការបូជាទើបបួងសួងសុំយាងដើមពោធិ៍ដើម្បីប្រតិដ្ឋានដាំទុកនៅទីតាំងនោះបានដោយចងតែខ្សែអំបោះ ៧សរសៃ ហើយក៏អូសឡើងបាន។ អ្នកស្រុកក៏ស្រែកអឺងកងឡើងថា "បានការ...បានការ" ហើយទួលនេះបានជាប់ឈ្មោះ "ទួលបានការ" ហើយតាមការ គន្លាស់ ទៅជា »បាកាន» រហូតបច្ចុប្បន្ន។ ឈ្មោះខេត្ត ពោធិ៍សាត់ ក្លាយកាត់ខ្លីមកពី ពោធិ៍រសាត់។ ខេត្តពោធិ៍សាត់ ចែកជា ៦ស្រុក មានស្រុកកណ្ដៀង, ក្រគរ, តាលោសែនជ័យ, បាកាន, ភ្នំក្រវាញ និងវាលវែង ព្រមទាំងក្រុង១ គឺក្រុងពោធិ៍សាត់ជាទីរួមខេត្ត។ ប្រជាជនក្នុងខេត្តមានចំនួន ជាង៤១០ពាន់នាក់ ហើយដង់ស៊ីតេ ៣២ នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ក្នុងខេត្តនេះមានទីតាំងទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិជាច្រើនកន្លែង។ ខេត្តមាននិមិត្តសញ្ញាជារូបឧកញ៉ាឃ្លាំង មឿង ជួរភ្នំក្រវាញ ផែនថ្មតំណាងឱ្យធនធានរ៉ែថ្មកែវ ដើមពោធិ៍ជាប្រវត្តិឈ្មោះខេត្តនិងក្រូចពោធិ៍សាត់ជាផលានុផល ព្រមផ្ទៃទឹកនិងត្រីបឹងទន្លេសាប។